De botsing tussen maakbaarheid en de roep van de ziel
De mensen die regelmatig mijn Sprekerscafé bezoeken, weten dit al: ik ben gefascineerd door existentiële vragen. Niet voor niets nodig ik maandelijks sprekers uit die hun licht laten schijnen op thema’s rond zingeving en de reden van ons bestaan.
In een tijd waarin technologische ontwikkelingen zoals Bitcoin en kunstmatige intelligentie steeds dieper doordringen in ons wereldbeeld, dringt de vraag zich op: Hoe maakbaar is ons bestaan? Tijd dus voor een blog waarin ik deze vraag onderzoek vanuit meerdere invalshoeken en bronne
De leidende vraag
Kunnen wij, net zoals we computers programmeren, ons eigen denken, voelen en handelen herprogrammeren om onze doelen te bereiken?
Ik denk bij deze vraag onder andere aan technieken als NLP, affirmaties en neurowetenschappelijke training. Beroemde sprekers als Tony Robbins en Joe Dispenza inspireren miljoenen mensen via evenementen en talloze video’s op YouTube. Zij geloven dat je je overtuigingen kunt herschrijven, je brein kunt herbedraden en daarmee letterlijk je leven kunt transformeren.
Tegelijkertijd klinken er ook kritische geluiden — afkomstig van gerenommeerde denkers — die dit idee nuanceren of zelfs fundamenteel betwijfelen. Dit spanningsveld — de maakbare mens tegenover de mens als onderdeel van een groter geheel — vormt de kern van deze verkenning.
De mens als programmeerbare machine?
Het idee dat we onszelf kunnen herprogrammeren is aantrekkelijk. Door overtuigingen te veranderen, emoties te reguleren en focus te trainen, zouden we betere prestaties leveren, relaties verbeteren en doelen bereiken. NLP is hierop gebaseerd. Op grotere schaal zien we dit terug in hoe technologieën als Bitcoin ontstaan: door menselijke vernuft, samenwerking en visie.
Maar is het individu werkelijk onbeperkt maakbaar? Of bestaat er een diepere laag die zich niet laat manipuleren
De kracht van het onbewuste
Carl Jung introduceerde het idee van het collectief onbewuste: een dieper niveau in onze psyche waarin universele beelden en krachten leven. Hij zag dat bewuste plannen slechts een bovenlaag vormen op een veel krachtiger onderstroom.
Volgens Jung leidt frictie — zoals sabotage, ziekte of zinloosheid — vaak tot innerlijk conflict tussen het bewuste streven en het niet-erkende Zelf. Ware ontwikkeling is geen kwestie van programmeren, maar van integratie van innerlijke tegenstellingen.
Een andere laag: het veld waarin we bewegen
Rupert Sheldrake spreekt over “morfische velden” die gedrag en vorm sturen. Rudolf Steiner verwijst naar een geestelijke ordening. Bert Hellinger wijst op systemische loyaliteiten. Al deze benaderingen onderkennen dat de mens niet autonoom is, maar ingebed in een groter geheel.
Zelfprogrammering heeft volgens deze zienswijzen alleen zin als ze plaatsvindt binnen die grotere ordening, met respect voor wat groter is dan wijzelf.
Zelfprogrammering als moderne belofte
Joe Dispenza en Esther Hicks benadrukken dat je via focus, vibratie en hersentraining je realiteit kunt beïnvloeden. Ze roepen op tot bewuste creatie: kies je gevoelens, richt je aandacht, wees zender én ontvanger van je gewenste werkelijkheid.
Deze benaderingen erkennen de invloed van bewustzijn op ervaring, maar verschillen in diepgang. Waar Dispenza en Hicks nadruk leggen op positieve afstemming, wijzen Jung en Hellinger op schaduw, binding en overgae.
Een spiritueel accent: Een Cursus in Wonderen
Deze non-duale leerweg ziet de wereld als projectie van het ego. Werkelijke verandering ontstaat niet door zelfprogrammering, maar door het loslaten van oordelen en het herinneren van wie je werkelijk bent: liefde, geest, verbonden met de Bron.
Jos van Haarlem en Pauline Strijbis spraken hierover op mijn podium. Hun boodschap was helder: we hoeven niet te worden wie we willen zijn, maar ons te herinneren wie we al zij
Paus Franciscus: vrijheid in verbondenheid
Ook binnen de christelijke traditie klinkt een genuanceerde stem. Paus Franciscus onderstreept dat vrijheid alleen vruchtbaar is wanneer ze verbonden is met God, de ander en de Schepping. Maakbaarheid zonder moreel kompas leidt tot leegte. Waarachtige groei vraagt overgave en dienstbaarheid.
Het standpunt van AI: invloed is reëel, maar begrensd
Wanneer je deze vraag aan een AI voorlegt, komt er een nuchter antwoord: zelfprogrammering werkt op gedragsniveau, maar voor diepere transformatie is afstemming op grotere krachten nodig.
De mens is geen programmeerbare computer, maar eerder een tuin: je kunt zaaien, wieden en verzorgen, maar je hebt het weer en de seizoenen niet in de hand.
Wat zeggen de grote denkers?
René Descartes: “Ik denk, dus ik ben.” — Zelfinzicht is de sleutel tot beheersing.
Jean-Paul Sartre: “De mens is wat hij van zichzelf maakt.” — Vrijheid is verantwoordelijkheid.
Friedrich Nietzsche: “Word wie je bent.” — Zelfwording als daad van kracht.
Tegenover:
Baruch Spinoza: “De mens is een modus van de natuur.” — Vrijheid is inzien hoe je onderdeel bent van het geheel.
Martin Heidegger: “De mens is geworpen in het bestaan.” — Authenticiteit vraagt aanvaarding van je omstandigheden.
Søren Kierkegaard: “Het belangrijkste is jezelf te worden… voor God.” — Zelfwording is overgave aan het mysterie.
Tot slot
De botsing tussen maakbaarheid en overgave is misschien wel de meest fundamentele vraag van deze tijd. Misschien zijn we niet óf zelfscheppers óf marionetten, maar iets daartussenin: bewuste deelnemers aan een mysterie dat ons uitnodigt tot samenwerking.
De roep van de ziel laat zich niet programmeren — maar hij vraagt wel om gehoord te worden.
Lees ook mijn gerelateerde blog op defilmvanjeleven :
