Loyaliteit is niet weg, al wordt dat vaak beweerd. Loyaliteit ziet er alleen anders uit. Wat decennia geleden als loyaliteit werd beschouwd en met ‘lifetime employement’ werd geassocieerd is zo’n beetje failliet. Met het employabilty-denken dat in de jaren 90 ook door de vakbond werd gestimuleerd is daar een stevige impuls aan gegeven. En dat is maar goed ook, want het zuigelingen gedrag dat mensen vroeger hadden past niet meer in deze tijd. Mensen worden steeds zelfredzamer en gaan bewuster om met hun eigen loopbaan. Loopbaanzelfsturing is een woord dat uit de coaching industrie opkwam en medewerkers stimuleerde om het carriere-heft in eigen hand te nemen. De tegenkracht daarvan is de gepercipieerde afhankelijkheid. Zolang je als werknemer het idee hebt dat je met gouden ketens vastzit en iedere ochtend met de overtuiging wakker wordt dat jij veroordeelt bent tot die k…. werkgever om je kosten te betalen, dan heb je een uitdaging. Dan ontstaat er een kwetsbaarheid door een afhankelijkheid die je niet wilt. En je werkgever zit daar ook niet op te wachten want mentaal ben je totaal niet meer geëngageerd, als pain in the ass genereer je veel negatieve energie. Dat doet wat met de productiviteit. Dit is dan zo’n typisch dilemma. Maar een werkgever zal zolang jij de taken in je functiebeschrijving goed uitoefent niet zo snel overgaan tot een ontslag of demotie maatregel. Een gevolg is ondermeer dat de leidinggevende van die persoon leegloopt en zo’n medewerker tracht te overleven. Collega’s veroordelen dan die leidinggevende vanwege zijn slappe gedrag en de vicieuze cirkel naar beneden is rond.
Gelukkig zijn er ook voorbeelden waar nieuwe vormen van loyaliteit productiever werken. Dat is te zien bij de nieuwe generatie werknemers en zelfstandigen die binnen het team waar ze werkzaam zijn hun ding doen. In dat geval hoeft ‘team’ overigens niet per se te bestaan uit louter interne collega’s, dat kunnen ook klanten zijn. In de tijd dat ik bij een grote arbo dienstverlener werkte zag ik hoe bedrijfsartsen meer band hadden met hun klanten dan met hun werkgever. De vraag die zich daarbij voordoet is ‘hoe erg is dat’? Niet, wat mij betreft, zolang er productie wordt geleverd, de kosten/baten verhouding in orde is en zolang ieder zijn rol erkent en wat men van elkaar kan verwachten, kan dit lang goed gaan.
Betrokkenheid is dè peiler die het begrip loyaliteit voedt. In een poging dit abstracte begrip te duiden kom ik tot zoiets als dat betrokkenheid iets zegt over de mate waarin je bereid bent verantwoordelijkheid te nemen in je werk en af te rekenen bent op de eindresultaten. De effecten van gevoelswaarneming van betrokkenheid kan gelukkig ook meetbaar worden gemaakt. Bijvoorbeeld door te kijken naar hoe resultaten bij de taakuitvoering tot stand zijn gekomen, in hoeverre de mate van daarmee samenhangend rendement overeenkomt met de voorafgestelde norm.
De nieuwe vormen van loyaliteit vragen een andere vorm van leiderschap. Juist vanwege deze thema’s werkt dat niet meer in deze tijd. Leiderschap moet je laten groeien en zichtbaar maken bij mensen op de werkvloer. Betrokkenheid bij wat ze doen, accountability, zich rekenschap geven van de opbrengsten van datgene waar ze voor betaald worden. In een wereld waarin ZZP ers hand over hand toenemen wordt dit heel concreet. Een zzp’er weet namelijk als geen ander dat zijn factuur alleen voldaan wordt als hij uitvoert wat er in de opdracht staat. Hij levert zijn klus op conform afspraken en liefst meer en ook dat vereist leiderschap. De meeste zelfstandigen hebben daar niet voor doorgeleerd maar die weten dat gewoon omdat de relatie tussen hun fee en wat ze opleveren glashelder is. De mensen aan de top van een bedrijf moeten vooral sturen op datgene wat een klimaat naar betrokkenheid aanjaagt of stimuleert. Niet alleen met het periodiek toetsen uit de cockpit of iemand zijn kpi’s behaald heeft maar ook de beleving van medewerkers in de gaten houden. Vragen als “Wat houdt mijn mensen bezig, waardoor gaan ze die stapjes harder lopen, met welke factoren kan ik ze boeien en behouden”zijn serieuze parameters die loyaliteit in de hand werken. Loyaliteit is weer helemaal terug of misschien wel nooit weggeweest. Het wordt nu alleen anders verpakt, door een nieuw woord wat er voor is uitgevonden: employee engagement. hoe dan ook, de onderneming die dat goed voor elkaar heeft haalt met zekerheid het maximale uit zijn loonkosten en hoeft niet nerveus te worden van de concurrentie.